Dec 19

श्रीगणेशाय नमः ।
श्रीगुरुदेवदत्तात्रेयचरणारविंदाभ्यां नमः । गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णुर्गुरुर्देवो महेश्वरः । गुरुरेव परं ब्रह्म तस्मै श्रीगुरवे नमः ।
श्रोते व्हावें सावधान । गुरुचरित्राध्याय बावन्न । ऐकोनि नामधारकाचे मन । ब्रह्मानंदीं निमग्न पैं ॥१॥
सेवूनि गुरुचरित्रामृत । नामधारक तटस्थ होत । अंगीं घर्मपुलकांकित । रोमांचही ऊठती ॥२॥
कंठ झाला सद्गदित । गात्रें झालीं सकंपित । विवर्ण भासे लोकांत । नेत्रीं वहाती प्रेमधारा ॥३॥
समाधिसुखें न बोले । देह अणुमात्र न हाले । सात्त्विक अष्‍टभाव उदेले । नामधारक शिष्याचे ॥४॥
देखोनि सिद्ध सुखावती । समाधि लागली यासी म्हणती । सावध करावा मागुती लोकोपकाराकारणें ॥५॥
म्हणोनि हस्तें कुरवाळिती । प्रेमभावें आलिंगिती । देहावरी ये ये म्हणती । ऐक बाळा शिष्योत्तमा ॥६॥
तूं तरलासी भवसागरीं । रहासी ऐसा समाधिस्थ जरी । ज्ञान राहील तुझ्या उदरीं । लोक तरती कैसे मग ॥७॥
याकारणें अंतःकरणीं । दृढता असावी श्रीगुरुचरणीं । बाह्य देहाची रहाटणी । शास्त्राधारें करावी ॥८॥
तुवां विचारिलें म्हणोनि । आम्हां आठवली अमृताची वाणी । तापत्रयातें करी हानि । ऐशी अनुपम्या प्रगटली ॥९॥
तुजमुळें आम्हां आठवलें । तुवां आम्हां बरवें केलें । त्वांही एकाग्रत्वें ऐकिलें । आतां हेंच विस्तारीं ॥१०॥
नामधारका ऐशिया परी । सिद्ध सांगती परोपरी । मग तो नेत्रोन्मीलन करी । कर जोडोन उभा ठाके ॥११॥
म्हणे कृपेचें तारुं । तूंचि या विश्वास आधारु । भवसागर पैल पारु । तूंचि करिसी श्रीगुरुराया ॥१२॥
ऐसें नामधारक विनवीत । सिद्धाचे चरणीं लागत । म्हणे श्रीगुरुचरित्रामृत । अवतरणिका मज सांगा ॥१३॥
या श्रीगुरुचरितामृतीं । अमृताहूनि परमामृतीं । भक्तजनाची मनोवृत्ति । बुडी देवोनि स्थिरावली ॥१४॥
अतृप्त आहे अजूनि । हेचि कथा पुनः सुचवोनि । अक्षयामृत पाजूनि । आनंदसागरीं मज ठेवा ॥१५॥
बहु औषधींचें सार काढोन । त्रैलोक्यचिंतामणी रसायण । संग्रह करिती विचक्षण । तैसें सार मज सांगा ॥१६॥
ऐकोनि शिष्याची प्रार्थना । आनंद सिद्धाचिया मना । म्हणती बाळका तुझी वासना । अखंड राहो श्रीगुरुचरित्रीं ॥१७॥
श्रीगुरुचरित्राची ऐका । सांगेन आतां अवतरणिका । प्रथमपासूनि सारांश निका । बावन्नाध्यापर्यंत ॥१८॥
प्रथमाध्यायीं मंगळाचरण । मुख्य देवतांचें असे स्मरण । श्रीगुरुमूर्तींचें दर्शन । भक्तांप्रती जाहलें ॥१९॥
द्वितीयाध्यायीं ब्रह्मोत्पत्ति । चारी युगांचे भाव कथिती । श्रीगुरुसेवा दीपकाप्रती । घडली ऐसें कथियेलें ॥२०॥
नामधारका अमरजासंगमा । श्रीगुरु नेती आपुले धामा । अंबरीष दुर्वास यांचा महिमा । तृतीयाध्यायीं कथियेला ॥२१॥
चतुर्थाध्यायीं अनसूयेप्रती । छळावया त्रैमूर्ति येती । परी तियेचे पुत्र होती । स्तनपान करिती आनंदें ॥२२॥
पंचमीं श्रीदत्तात्रेय धरी । स्वयें अवतार पीठापुरीं । श्रीपादश्रियावल्लभधारीं । तीर्थयात्रेसी निघाले ॥२३॥
सहाव्यांत लिंग घेउनी । रावण जात गोकर्णीं । विघ्नेश्वरें विघ्न करुनी । स्थापना केली तयाची ॥२४॥
गोकर्णमहिमा असंख्यात । रायाप्रती गौतम सांगत । चांडाळी उद्धरली अकस्मात । सातव्या अध्यायीं वर्णिती ॥२५॥
माता पुत्र जीव देत होतीं । तयाप्रती गुरु कथा सांगती । शनिप्रदोष व्रत देती । ज्ञानी करिती अष्‍टमीं ॥२६॥
नवमाध्यायीं रजकाप्रती । कृपाळू गुरु राज्य देती । दर्शन देऊं म्हणती पुढती । गुप्त झाले मग तेथें ॥२७॥
तस्करीं मारिला भक्त ब्राह्मण । तस्करां वधिती श्रीगुरु येऊन । ब्राह्मणाला प्राणदान । देती दशमाध्यायांत ॥२८॥
माधव ब्राह्मण करंजपुरीं । अंबा नामें त्याची नारी । नरसिंहसरस्वती तिचे उदरीं । एकादशीं अवतरले ॥२९॥
द्वादशाध्यायीं मातेप्रती । ज्ञान कथुनी पुत्र देती । काशी क्षेत्रीं संन्यास घेती । यात्रा करिती उत्तरेची ॥३०॥
मातापित्यांतें करंजपुरीं । भेटोनि येती गोदातीरी । कुक्षिव्यथेच्या विप्रावरी । कृपा करिती त्रयोदशीं ॥३१॥
क्रूर यवनाचें करुनि शासन । सायंदेवास वरदान । देती श्रीगुरु कृपा करुन । चौदाविया अध्यायीं ॥३२॥
पंचदशीं श्रीगुरुमूर्ति । तीर्थें सांगती शिष्यांप्रती । यात्रे दवडूनि गुप्त होती । वैजनाथीं श्रीगुरु ॥३३॥
षोडशीं ब्राह्मण गुरुभक्ति । कथूनि दिधली ज्ञानशक्ति । श्रीगुरु आले भिल्लवडीप्रती । भुवनेश्वरीसन्निध ॥३४॥
भुवनेश्वरीला मूर्ख ब्राह्मण । जिव्हा छेदोनि करी अर्पण । त्यास श्रीगुरुंनी विद्या देऊन । धन्य केला सप्तदशीं ॥३५॥
घेवडा उपटोनिया दरिद्रियाचा । कुंभ दिधला हेमाचा । वर्णिला प्रताप श्रीगुरुचा । अष्‍टादशाध्यायांत ॥३६॥
औदुंबराचें करुनि वर्णन । योगिनींस देऊनि वरदान । गाणगापुरास आपण । एकोनविंशीं श्रीगुरु गेले ॥३७॥
स्त्रियेचा समंध दवडून । पुत्र दिधले तिजला दोन । एक मरतां कथिती ज्ञान । सिद्धरुपें विसाव्यांत ॥३८॥
तेचि कथा एकविंशीं । प्रेत आणिलें औदुंबरापाशीं । श्रीगुरु येऊनि तेथे निशीं । पुत्र उठविती कृपाळू ॥३९॥
भिक्षा दरिद्रयाघरीं घेती । त्याची वंध्या महिषी होती । तीस करुन दुग्धवंती । बाविसाव्यांत वर दिधला ॥४०॥
तेविसाव्यांत श्रीगुरुस । राजा नेई गाणगापुरास । तेथें उद्धरती राक्षस । त्रिविक्रम करी श्रीगुरुनिंदा ॥४१॥
भेटों जाती त्रिविक्रमा । दाविती विश्वरुपमहिमा । विप्र लागे गुरुपादपद्मा । चोविसाव्यांत वर देती ॥४२॥
म्लेंच्छांपुढें वेद म्हणती । विप्र ते त्रिविक्रमा छळती । त्याला घेऊनि सांगातीं । गुरुपाशीं आला पंचविंशीं ॥४३॥
सव्विसाव्यांत तया ब्राह्मणां । श्रीगुरु सांगती वेदरचना । त्यागा म्हणती वादकल्पना । परी ते उन्मत्त नायकती ॥४४॥
सत्ताविशीं आणोनि पतिता । विप्रांसी वेदवाद करितां । कुंठित करोनि शापग्रस्ता । ब्रह्मराक्षस त्यां केलें ॥४५॥
अष्‍टाविंशीं तया पतिता । धर्माधर्म सांगोनि कथा । पुनरपि देऊनि पतितावस्था । गृहाप्रती दवडिला ॥४६॥
एकोनत्रिंशीं भस्मप्रभाव । त्रिविक्रमा कथितां गुरुराव । राक्षसा उद्धरी वामदेव । हा इतिहास तयांतची ॥४७॥
त्रिंशाध्यायीं पति मरतां । तयाची स्त्री करी बहु आकांता । तीस श्रीगुरु नाना कथा । कथून शांतवूं पाहती ॥४८॥
एकतिसाव्यांत तेचि कथा । पतिव्रतेचे धर्म सांगतां । सहगमनप्रकार बोधितां । ते स्त्रियेतें जगद्गुरु ॥४९॥
सहगमनीं निघतां सती । श्रीगुरुस झाली नमस्कारिती । आशीर्वाद देवोनि तिचा पति । बत्तिसाव्यांत उठविला ॥५०॥
तेतिसाव्यांत रुद्राक्षधारण । कथा कुक्कुटमर्कट दोघेजण । वैश्य- वेश्येचें कथन । करिती रायातें परस्पर ॥५१॥
रुद्राध्यायमहिमा वर्णन । चौतिसाव्यांत निरुपण । राजपुत्र केला संजीवन । नारद भेटले रायातें ॥५२॥
पंचत्रिंशत्प्रसंगांत । कचदेवयानी कथा वर्तत । आणिक सोमवारव्रत । सीमंतिनीच्या प्रसंगें ॥५३॥
छत्तिशीं ब्रह्मनिष्‍ठ ब्राह्मणा । स्त्रियेनें नेलें परान्नभोजना । कंटाळुनी धरिती श्रीगुरुचरणा । त्याला कर्ममार्ग सांगती ॥५४॥
सप्तत्रिंशीं नाना धर्म । विप्रा सांगोनि ब्रह्मकर्म । प्रसन्न होवोनि वर उत्तम । देती श्रीगुरु तयांतें ॥५५॥
अष्‍टत्रिंशीं भास्कर ब्राह्मण । तिघांपुरतें आणिलें अन्न । जेविले बहुत ब्राह्मण । आणिक गांवचे शूद्रादि ॥५६॥
सोमनाथाची गंगा युवती । साठ वर्षांची वंध्या होती । तीस दिधली पुत्रसंतती । एकुणचाळिसावे अध्यायीं ॥५७॥
नरहरीकरवीं शुष्क काष्‍ठा । अर्चवूनि दवडिलें त्याच्या कुष्‍ठा । शबरकथा शिष्यवरिष्‍ठां । चाळिसाव्यांत सांगती ॥५८॥
एकेचाळिसीं सायंदेवा । हस्तें घेती श्रीगुरुसेवा । ईश्वरपार्वतीसंवाद बरवा । काशीयात्रानिरुपण ॥५९॥
पुत्रकलत्रेंसी सायंदेव । येऊनि करिती श्रीगुरुस्तव । त्याला कथिती यात्राभाव । वरही देती बेचाळिसी ॥६०॥
त्रेचाळिसीं अनंतव्रत । धर्मराया कृष्ण सांगत । तेचि कथा सायंदेवाप्रत । सांगोनि व्रत करविती ॥६१॥
चवेचाळिसीं तंतुकार भक्तासी । श्रीपर्वत दावूनि क्षणेसी । शिवरात्रीपुण्यकथा त्यासी । विमर्षण राजाची कथियेली ॥६२॥
पंचेचाळिसीं कुष्‍ठी ब्राह्मण । आला तुळजापुराहून । त्याला करवूनि संगमीं स्नान । कुष्‍ठ नासूनि ज्ञान देती ॥६३॥
कल्लेश्वर हिपरगे ग्रामास । श्रीगुरु भेटती नरहरी कवीस । आपुला शिष्य करिती त्यास । शेचाळिसीं अध्यायीं ॥६४॥
सत्तेचाळिसीं दिवाळी सण । गुरुसी आमंत्रिती सातजण । तितुकीं रुपें धरुनि आपण । गेले मठींही राहिले ॥६५॥
अठ्‌ठेचाळिसीं शूद्रशेतीं । त्याचा जोंधळा कापूनि टाकिती । शतगुणें पिकवूनि पुढती । आनंदविलें तयातें ॥६६॥
एकोनपंचाशतीं श्रीगुरुमूर्ति । अमरजासंगममाहात्म्य कथिती । आणिकही तेथें सांगती । कुष्‍ठ दैवार्जितीं रत्‍नाबाईचें ॥६७॥
म्लेंच्छाचा स्फोटक दवडिती । भक्तीस्तव त्याचे नगरा जाती । पुढें श्रीपार्वतीं भेटों म्हणती । पन्नासावे अध्यायीं ॥६८॥
एकावन्नबावन्नांत गुरुमूर्ति । देखूनिया क्षितीं पापप्रवृत्ति । उपद्रवितील नाना याती । म्हणोनि गुप्तरुपें रहावें ॥६९॥
ऐसा करुनि निर्धार । शिष्यांसी सांगती गुरुवर । आजि आम्ही जाऊं पर्वतावर । मल्लिकार्जुनयात्रेसी ॥७०॥
ऐसें ऐकूनि भक्तजन । मनीं होती अतिउद्विग्न । शोक करिती आक्रंदोन । श्रीगुरुचरणीं लोळती ॥७१॥
इतुकें पाहुनी गुरुमूर्ति । वरद हस्तें तयां कुरवाळिती । मद्भजनीं धरा आसक्ति । मठधामीं राहोनिया ॥७२॥
ऐसें बोधूनि शिष्यांसी । गुरु गेले कर्दळीवनासी । नाविकमुखें सांगूनि गोष्‍टीसी । निजानंदीं निमग्न होती ॥७३॥
ऐसें अपार श्रीगुरुचरित्र । अनंत कथा परम पवित्र । त्यांतील बावन्न अध्यायमात्र । प्रस्तुत कथिलें तुजलागीं ॥७४॥
सिद्ध म्हणे नामधारका । तुज कथिली अवतरणिका । श्रीगुरु गेले वाटती लोकां । गुरु गुप्त असती गाणगापुरीं ॥७५॥
कलियुगीं अधर्म वृद्धि पावले । म्हणोनि श्रीगुरु गुप्त झाले । भक्तजनाला जैसे पहिले । तैसेच भेटती अद्यापि ॥७६॥
हे अवतरणिका सिद्धमाला । श्रीगुरु भेटती जपे त्याला । जैसा भावार्थ असे आपुला । तैशीं कार्यें संपादिती ॥७७॥
नामधारका शिष्य भला । अवतरणिकेचा प्रश्न केला । म्हणोनि इतिहाससारांशाला । पुनः वदलों सत्‌शिष्या ॥७८॥
पूर्वीं ऐकिलें असेल कानीं । त्यातें तात्काळ येईल ध्यानीं । इतरां इच्छा होईल मनीं । श्रीगुरुचरित्रश्रवणाची ॥७९॥
ऐसी ही अवतरणिका जाण । तुज कथिली कथांची खूण । इचें सतत करितां स्मरण । कथा अनुक्रमें स्मरतसे ॥८०॥
ऐसें वदे सिद्धमुनि । नामधारक लागे चरणीं । विनवीतसे कर जोडोनि । तुझे वचनें सर्व सिद्धि ॥८१॥
आतां असे विनवणी । श्रीगुरुसप्ताहपारायणीं । किती वाचावें प्रतिदिनीं । हें मज सांगा श्रीगुरुराया ॥८२॥
सिद्ध म्हणती नामधारका । तुवां प्रश्न केला निका । परोपकार होईल लोकां । तुझ्या प्रश्नेंकरुनिया ॥८३॥
अंतःकरण असतां पवित्र । सदाकाळ वाचावें गुरुचरित्र । सौख्य होय इहपरत्र । दुसरा प्रकार सांगेन ॥८४॥
सप्ताह वाचावयाची पद्धति । तुज सांगों यथास्थिति । शुचिर्भूत होवोनि शास्त्ररीतीं । सप्ताह करितां बहु पुण्य ॥८५॥
दिनशुद्धि बरवी पाहून । आवश्यक स्नानसंध्या करुन । पुस्तक वाचावयाचें स्थान । रंगवल्लयादि शोभा करावी ॥८६॥
देशकालादि संकल्प करुन । पुस्तकरुपीं श्रीगुरुचें पूजन । यथोपचारें करुन । ब्राह्मणांसही पूजावे ॥८७॥
प्रथम दिवसापासोन । बसावया असावें एक स्थान । अतत्त्वार्थभाषणीं धरावें मौन । कामादि नियम राखावे ॥८८॥
दीप असावे शोभायमान । देवब्राह्मणवडिलां वंदून । पूर्वोत्तरमुख करुन । वाचनीं आरंभ करावा ॥८९॥
नवसंख्या अध्याय प्रथम दिनीं । एकविंशतीपर्यंत द्वितीय दिनीं । एकोनत्रिंश तृतीय दिनीं । चतुर्थदिवशीं पसतीस ॥९०॥
अडतीसपर्यंत पांचवे दिनीं । त्रेचाळिसवरी सहावे दिनीं । सप्तमीं बावन्न वाचोनि । अवतरणिका वाचावी ॥९१॥
नित्य पाठ होता पूर्ण । करावें उत्तरांगपूजन श्रीगुरुतें नमस्कारुन । उपहार कांहीं करावा ॥९२॥
या प्रकारें करावें सप्तदिन । रात्रीं करावें भूमिशयन । सारांश शास्त्राधारें करुन । शुचिर्भूत असावें ॥९३॥
एवं होतां सप्तदिन । ब्राह्मणसुवासिनीभोजन । यथाशक्ति दक्षिणा देऊन । सर्व संतुष्‍ट करावे ॥९४॥
ऐसें सप्ताह अनुष्‍ठान । करितां होय श्रीगुरुदर्शन । भूतप्रेतादि बाधा निरसन । होवोनि सौख्य होतसे ॥९५॥
ऐसें सिद्धांचें वचन ऐकोनि । नामधारक लागे चरणीं । म्हणे बाळाची आळी पुरवोनि । कृतकृत्य केलें गुरुराया ॥९६॥
श्रोते म्हणती वंदूनि पायीं । श्रीगुरु केली बहु नवलाई । बाळका अमृत पाजी आई । तैसें आम्हां पाजिलें ॥९७॥
प्रति अध्याय एक ओंवी । ओंविली रत्‍नमाळा बरवी । मनाचे कंठीं घालितां पदवी । सर्वार्थाची पावती ॥९८॥
सिद्धांचें वचन रत्‍नखाणी । त्यांतूनि नामधारक रत्‍नें आणी । बावन्न भरोनि रांजणीं । भक्तयाचका तोषविलें ॥९९॥
किंवा सिद्ध हा कल्पतरु । नामधारकें पसरिला करु । यांचा करोनि परोपकारु । भक्तांकरितां बहु केला ॥१००॥
किंवा सिद्धमुनि बलाहक । नामधारक शिष्य चातक । मुख पसरोनि बिंदु एक । मागतां अपार वर्षला ॥१०१॥
तेणें भक्तां अभक्तां फुकाचा । सकळां लाभ झाला अमृताचा । ह्रदयकोशीं खळजनांचा । पाषाण समयीं पाझरे ॥१०२॥
श्रीगुरुरायाचे धरुं चरण । सिद्धमुनीतें करुं वंदन । नामधारका करुं नमन । ऐसें करीं नारायण ॥१०३॥
श्रीगुरुरुपी नारायण । विश्वंभरा दीनोद्धारणा । आपणा आपुली दावूनि खुणा । गुरुशिष्यरुपें क्रीडसी ॥१०४॥
इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे द्विपंचाशदध्यायसारे अवतरणिका नाम त्रिपंचाशत्तमोऽध्यायः
श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पितमस्तु ।
ओवीसंख्या ॥१०४॥
॥श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु॥

श्री गुरुदेव दत्त...!!!