पतंग :: मोहाचा त्याग

पतंग हा असा एक कीटक आहे जो फुलपाखराप्रमाणे असतो परंतु त्याला दिव्याच्या तेजाची अति ओढ असते. दिव्याच्या प्रकाशाला जाऊन तो बिलगतो, परंतु त्या दिव्याला बिलगल्यानी त्या पतंग्याचा जळून मृत्यू होतो. तरीही ते पाहूनही दुसरा पतंग त्याचा मोह आवरू शकत नाही आणि तोही मृत्युच्या पाशात ओढला जातो. पतंग्याच्या ठाई असलेला लोभ त्याच्या विवेकाचा मारक होतो त्यामुळे अति मोहामुळे मानवानी कोणत्याही लोभस बळी पडू नये आणि आपला काळ ओढवून घेण्यासाठी कारणीभूत होऊ नये. माणसाने कोणत्याही परिस्थितीत विवेकशून्य बनू नये. ह्याकरिता पंतगाला गुरु बनवले.

श्री गुरुदेव दत्त...!!!

समुद्राची समतोल आणि धीरगंभीर वृत्ती अवधूतांच्या नजरेतून सुटत नाही. अतिशय विशाल अश्या समुद्राची खोली आपल्याला निश्चित मोजता येत नाही. सदैव प्रसन्नतेने वाहणाऱ्या समुद्राला प्रवाह नाही. तो निर्मळ आहे. पर्जन्य वृष्टी होऊन नद्यांना पूर येतो आणि अनेक नद्या समुद्रास येऊन मिळतात ह्याच्या व्यर्थ गर्व बाळगून समुद्र आपली मर्यादा सोडत नाही. किंवा निसर्गातल्या सुकलेल्या वातावरणाने समुद्र कधी आटत नाही. ह्याचाच अर्थ असा मानवाने त्याच्या आयुष्यात आलेल्या सुखाने कधीही फुलून जाऊ नये अथवा दुःखाने खचून जाऊ नये. समुद्र त्याच्या खोलीचा थांग लागू देत नाही परंतु अनेक रत्नांची आपल्यावर परमार करतो. अनेक रत्नसाठा हा समुद्राच्या पोटातून मानवाला उपभोगायला मिळतो. त्याचप्रमाणे मानवाने आपल्या गुणांचा थांग लागू न देता त्याचा उपयोग दुसर्यांच्यासाठी जरूर करावा.

श्री गुरुदेव दत्त...!!!

अजगराला गुरु करताना त्याची उदासीनता लक्षात आली. देहानी विशाल, शक्तींनी अचाट, सामर्थ्यानि बलवान अश्या अजगराकडे आपण बघतो तेव्हा तो शांत, अविचल, स्थिर भासतो. अजगर त्याला त्याच्या प्रारब्धाने जे काही अन्न भक्षणास मिळेल ते तो गोड समजून भक्षण करून निपचित पडून राहतो. मग ते अन्न थोडे असो कि जास्त, कडू असो कि गोड, अजगरास त्याची भ्रांत सतावित नाही. तो कितीही संकटे आली किंवा त्याला कितीही डिवचले, मारले तरी तो वार करीत नाही. आहे त्यात तो संतुष्ट राहून आपले जीवन व्यतीत करतो. मानवाने देखील अजगराच्या ह्या गुणाप्रमाणे आपल्या प्रारब्धाप्रमाणे जे काही मिळेल जसे मिळेल त्याचा स्वीकार करून सुखी राहिले पाहिजे. लोभाला दूर लोटून आत्मसंतुष्टी प्राप्त केली पाहिजे.

श्री गुरुदेव दत्त...!!!

एका वनामध्ये अवधूतांनी एक कपोत पक्ष्याच्या जोड्याला बघितले. जे एकमेकांच्या प्रेमात लुब्ध होऊन रानावनात संचार करीत. एकमेकांवर जीवापाड प्रेम करून त्या कपोतानी त्याचा सुंदर असा संसार थाटला होता. काही दिवसांनी कपोती गरोदर राहिली आणि तिनी काही अंडी दिली. कपोत आणि कपोती त्या अंड्यांना प्रेमची उब देत असे आणि त्यांचे दिवस असेच प्रेमात चालले होते. त्या अंड्यातून गोंडस पिल्ले बाहेर आली. आपल्या पिल्लांना उत्तम दर्ज्याचा आणि मुबलक चारा मिळावा ह्यासाठी कपोत आणि कपोती आता जीवापाड मेहनत करू लागेल. आणि एक दिवस आपल्या पिल्लांना चारा आणायला गेलेल्या कपोत आणि कपोतीच्या पिल्लांना फासेपारध्यांनी आपल्या जाळ्यात अडकून टाकले. आपल्या पिल्लांना जाळ्यात तळमळताना पाहून कसलाहि विचार न करता कपोती स्वतः जाळ्यात धावून गेली आणि तिने आपले प्राण गमावले. आपल्या पिल्लांना आणि कपोतीला असे प्राण गमवलेले पाहून कपोताने आपले प्राण आपल्या कुटुंबासाठी दिले आणि तो स्वतः जाळ्यात गेला. कुटुंबाबद्दलची आसक्ती विवेक बाजूला ठेवायला लावते. संसारच्या मोहातून विरक्त होऊन मानवानी सुखार्जन केले पाहिजे नाहीतर तो काळाचा भक्ष होईल.

श्री गुरुदेव दत्त...!!!

सूर्य आणि मानवाचा आत्मा हे अवधूतांना एकसमान भासतात, कारण ज्याप्रमाणे सूर्याचे प्रतिबिंब पाण्यात पडले असता सूर्य पाण्यात बुडून जात नाही किंवा सूर्य गढूळ होत नाही. ते पाणी वाहताना जर पहिले तर सुर्यचे प्रतिबिंब विकृत जरूर होईल परंतु मुलतः सूर्य ह्या सर्व विकारांपासून आलिप्त आहे, तसेच आत्मा हा मानवी शरीरच्या कोणत्याही विकारास बाधक नाही तो सर्वार्थ असून आलिप्त आहे. मानवाचा देह कसाही असो, कोणतेही कर्म सिद्ध करत असो तरीही आत्मा त्याचे अस्तित्व स्वतंत्र राखते. आत्म्याची शरीराबरोबर सोबत हि एखाद्या प्रतिबिंबा इतकीच असते.

सूर्याचा दुसरा गुण म्हणजे सूर्य दररोज सर्वांना त्याच्या सूर्य किरणांनी तेज प्रदान करतो. अंधार नाहीसा करतो. कोणताही मनात भेदभाव न बाळगता सर्वांवर आपल्या तेजाची पाखरण करतो. अन्नधान्य पिकवण्यास सहाय्यक ठरतो. जमिनीवरील पाण्याचा संचय करून आवश्यक त्यावेळी पर्जन्य वृष्टी करून सर्वांची तृष्णा शालन करतो. त्याप्रमाणे मानवाने सूर्यप्रमाणे आपल्या ज्ञानाच्या तेजोकिरणांनी सर्वांच्या हितार्थ अज्ञानाच्या अंधाकाराचे पतन करावे. सर्वांसोबत समान वागणूक ठेवावी.

श्री गुरुदेव दत्त...!!!