वाऱ्याप्रमाणे अतिशय वेगवान असे मृग नेहमी भीतीनी ग्रस्त असते. आपला जीव मुठीत घेऊन भिरभिरत्या नजरेने बघत असते. चपळता असूनही मृगाची चंचलता त्याच्या नाशाला कारणीभूत ठरते. कस्तुरी-मृग मधुर गायनाला, वाद्याच्या मधुर ध्वनी लहरींवर लुब्ध होऊन पारध्याच्या जाळ्यात अडकतोच. मृगाची बेसावधवृत्ती, चंचलता, आणि नादाप्रती अति लोभापायी मृगाला पराध्याचे शिकार व्हावे लागते. योगी पुरुषाने ह्याचे जरूर भान ठेवावे. आसक्ती अथवा लोभापायी चंचल बनू नये. बेसावध राहून एकदा का काळ ओढवून घेतला कि दुसर्यांना दोष देण्यात काहीच अर्थ नसतो हे नीट समजून योग्याने आपले आचरण शुद्ध ठेवावे. नादलुब्धते पासून योग्याने दूर राहावे. भगवंताच्या गुणांचे वर्णन अथवा ॐकार स्वरूप नाद ह्यांशिवाय इतर नाद हे योगी पुरुषाला साजत नाही.

श्री गुरुदेव दत्त...!!!

शक्तिशाली, बुद्धिवान प्राणी म्हणजे हत्ती. उन्मत्तता आणि प्रचंडशक्ती असून देखील लहान - थोर असा भेदभाव न करता सदैव नम्रतेने खाली बघून चालणारा आणि सर्वांना वंदन करणारा गज जेव्हा कामवासनेला भुलतो तेव्हा स्वतःच्या नाशास कारणीभूत ठरतो. हत्तीला पकडण्यासाठी बनवलेल्या खड्डया मध्ये हत्तीणीची लाकडी प्रतिकृती उभारून मानव त्यावर हत्तीणीची कातडी पांघरतात. तिच्या वासाने हत्ती आपली विवेकबुद्धी विसरून कामासुखास बळी पडतो आणि मानवाचा दास होतो. त्याचप्रमाणे योग्याने नम्र जरूर असावे परंतु स्त्रीसुखास भुलून आपला विवेक सोडू नये नाहीतर काळ नक्कीच विनाश बनेल.

श्री गुरुदेव दत्त...!!!

मक्षिका (मधमाशी) :: इथे अवधूतांनी मधुहा आणि ग्राममाशी ह्यांची तुलना केली आहे. मधमाशी, अतिशय कष्ट करून, श्रम करून मधाचा दिवस न रात्र संचय करते. तिचे पोळे अश्या उंच ठिकाणी ती बांधते कि तिथे इतरांना पोहोचणे कठीण असते. मधमाशी साठवलेल्या मधाचा स्वतःही उपभोग घेत नाही आणि इतरांनाही त्या साठवलेल्या मधाचा उपभोग घेऊ देत नाही.परिणामतः मध गोळा करणारे लोक येतात आणि सर्व मध तर नेतातच पण मधमाशीने कष्टाने बांधलेले पोळे तोडून-मोडून जातात. 

ग्राममाशी :: ह्याच्याच अगदी विरुद्ध ग्राममाशी ती कधीच कोणत्या गोष्टींचा, अन्नाचा संचय करत नाही. जे मिळेल ते ती खावून मोकळी होते आणि आपली उपजीविका अव्याहत चालू ठेवते. निवाऱ्याची चिंता तिला नसते. ह्याचाच अर्थ असा कि योगी पुरुषाने लोभाची गाठोडी सोबत बाळगून दुखी, कष्टी होऊ नये. उदरनिर्वाहासाठी भिक्षा मागून जे काही मिळेल त्यात संतुष्ट असावे. निवाऱ्याची चिंता योग्याने करू नये आणि ज्ञान सोडून धनाचा, अन्नाचा अथवा कोणत्याही गोष्टीचा संचय योग्याने करू नये.

श्री गुरुदेव दत्त...!!!

:: यदूचे वैराग्य  ::

राजा यदु निराशेला कवटाळून रानावनात गेला. यदु हा लहानपणापासूनच श्री गुरुदेव दत्तांचा चांगला भक्त होता. दत्तांची भक्ती तो मनोभावे करी. राजा यदु विवेक - वैराग्यसंपन्न होऊन आत्मज्ञान आणि आत्मसुख शोधायला संसार सोडून, राजवैभव सोडून, इथपर्येंत मार्गक्रमणा करीत आला ह्यात श्री दत्तगुरूंची योजना होती, जी त्यांनी त्यांच्या भक्तासाठी नियोजित केली होती.

:: अवधूत दर्शन ::

रानावनातून संचार करीत असताना एका तेजस्वी व्यक्तीकडे यदूची नजर खिळली. जिच्या कडे राहायला घर नाही, खायला अन्न नाही सुखसुविधा नाही तरीही ती व्यक्ती आत्मसुखानी परिपूर्ण वाटणारी. हे बघून यदूला कुतूहल वाटले आणि न राहवून त्यांनी त्या योगी पुरुषाला विचारले, ' आपण कोण आहात महाशय, हा प्रश्न ह्या करिता विचारला कारण, आपण सर्व चिंतामुक्त, आत्मसुख प्राप्त केलेले कोणी थोर योगी दिसताय. इतका विलास आणि तृप्ती आपल्या मुखावर दिसतीये त्याचे कारण मला सांगा. ह्या संसारामध्ये आम्हाला सगळं काही आहे, पत्नी, मुलांचा सुख, छत्र, कीर्ती, वैभव आहे पण तरीही आम्ही व्याकूळ का आहोत आणि आपणाकडे सुखसुविधा नसताना आपण इतके संतुष्टीत जीवन कसे व्यतीत करता महाशय ? '

राजा यदूला पडलेल्या प्रश्नांचे घोर संकलन करून अवधूताच्या शांत, निरामय आणि तेजस्वी मुखकमलावर सुंदर स्मितलकीर उमटली. श्री गुरुदेव दत्तरूपी अवधूताला यदूच्या चिकित्सक परंतु मार्मिक प्रश्नांचे कौतुक वाटले. अवधुतने आपला परिचय यदूला करून दिला आणि अवधूत-अवतारवाणी यदूच्या एक एक प्रश्नांची घडी उलगडू लागली.

अवधूतवाणी अमृतवर्षाव करू लागली, "राजा यदू , तुला पडलेल्या ह्या प्रश्नाचे समाधान माझ्या मुखे एकाग्र चित्ते ऐक. सर्व मनुष्यातून तू मला निरिच्छ, समाधानी, आत्मतृप्त, सुखरूप गवसले आहेस. परंतु हे गुण मला आत्मसाद करण्यास मला निसर्गातील २४ गुरूंची कृपा झाली आहे. आणि ते गुरु मला माझ्या आत्मज्ञान आणि निरीक्षण ह्यां तत्वांच्या मदतीने मिळाले आहेत. ह्या २४ गुरूंकडून मला ज्ञानाचा अथांग सागर अनुभवायला मिळाला. आज जे ब्रम्हज्ञान मी तुला देणार आहे ते श्रवण मनन आणि आत्मसाद करणाराच पुरुषार्थ साधू शकतो. मानवी शरीर हे भोग- वासना - मोह ह्याचे भांडार असून आत्मा सर्वार्थ आहे. आणि मानवानी शरीर सुख सोडून आत्मसुख शोधले तर नक्कीच तो माझ्या प्रमाणे समाधानी, आत्मतृप्त, सुखरूप भासेल.”

मूळ भागवत पुराणामध्ये ( एकादश स्कंद ) ह्यात अवधूतांनी बनवलेल्या २४ गुरूंची यादी नमूद केलेली आहे.

पृथिवी वायुराकाशमापोऽग्नीश्चन्द्रमा रविः | कपोतोऽजगरः सिंधुः पतङ्गो मधुकृद गजः ||

मधुहा हरिणो मीनः पिङ्गला कुररोऽर्भकाः | कुमारी शरकृत्सर्प ऊर्णनाभिः सुपेशकृत || 

श्री गुरुदेव दत्त...!!!

भ्रमर म्हणजे भुंगा हा प्रत्येक फुलाचा रसिक बनतो आणि प्रत्येक फुलाचा आस्वाद घेण्यासाठी तयार होतो. ज्याप्रमाणे भुंगा फुलांमधील रस ग्रहण करतो त्याप्रमाणे योग्याने ज्ञान ग्रहण करावे सारग्रहण करावे. परंतु भ्रमर ज्याप्रमाणे फुलाच्या प्रेमात पडून त्या फुलाचा आसक्त होतो, फुलाने आपली पानं मिटून घेतली तरी त्या फुलाला दुखापत होऊ नये म्हणून हालचाल न करता स्तब्ध राहतो व आपला काल ओढून घेतो त्याप्रमाणे योगी माणसांनी कसल्याही मोहामागे आसक्ती दर्शवू नये.

श्री गुरुदेव दत्त...!!!